Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Polska rzepakiem stoi. Gdzie i jak produkowany jest olej? Który ma najwięcej prozdrowotnych właściwości?

Justyna Madan
Justyna Madan
Olej rzepakowy wiedzie prym na polskim rynku, ma też więcej pozytywnych właściwości niż oliwa z oliwek
Olej rzepakowy wiedzie prym na polskim rynku, ma też więcej pozytywnych właściwości niż oliwa z oliwek PSPO
Historia olejów roślinnych sięga czasów starożytnych. Chociażby w egipskich grobowcach znaleziono flakony wypełnione olejem palmowym. Oleje roślinne wykorzystywane są w kuchniach na całym świecie. W Polsce prym wiedzie rzepakowy. W 2020 roku udało się wyprodukować go w Polsce ponad 1,2 mln przerabiając aż 3,2 mln ton nasion rzepaku. „Mamy dobrą, a nawet lepszą alternatywę dla oliwy z oliwek i to z krajowych pól” – mówi Adam Stępień, Dyrektor Generalny Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju.

Do smażenia, pieczenia, sałatek – nie wyobrażamy sobie kuchni bez oleju. Warto wiedzieć ile pozytywnych właściwości ma olej rzepakowy, a okazuje się, że jest ich więcej niż w często polecanej oliwie z oliwek. Kolejną zaletą jest to, że olej rzepakowy produkowany jest w Polsce co zapewnia coraz bardziej popularną i ważną ideę „od pola do stołu”.

Historia oleju ma kilka tysięcy lat

Znany był w starożytnym Egipcie, używano go m.in. do olejowania włosów. Hipokrates polecał olej lniany na bóle brzucha. Starożytni Rzymianie czy Grecy używali oleju lnianego do pielęgnacji drewna. Archeolodzy znajdują na terenach Bliskiego Wschodu dowody na to, że nasiona lnu, maku, sezamu czy rzepaku używane były już kilka tysięcy lat temu. Oleju sezamowego używano w Chinach 2000 lat p.n.e.

Olej jednak szybko się psuł, co oznaczało, że nie można go było produkować na większą skalę. Dopiero w czasie Rewolucji Przemysłowej pojawiły się wytłaczarki do olejów i to zmieniło historię oleju diametralnie.

Podczas wystawy światowej w Filadelfii (USA), V. D. Anderson zaobserwował prasę drukarską i wpadł na pomysł, że w podobny sposób można by wydobywać olej z nasion. Nasiona wkładano do specjalnego lejka, a później przy pomocy klina wyciskano z nich olej.

Jakie są rodzaje olejów?

Rafinowany, nierafinowany, raw (czyli surowy), tłoczony na zimno lub na gorąco, virgin. Tłuszcze roślinne to cała gama odmian, a każda ma szereg pożądanych właściwości. Warto wiedzieć, że w przeciwieństwie do tłuszczów zwierzęcych, te roślinne zawierają dużą ilość kwasów nienasyconych omega-3 i omega-6.

Oleje tłoczy się z nasion lub orzechów, wśród nich znajdziemy:

  • olej rzepakowy, słonecznikowy, z pestek winogron, z orzechów włoskich, oliwa z oliwek, olej z awokado, kokosowy, lniany, sojowy, sezamowy, palmowy, migdałowy, ryżowy, konopny, z czarnuszki, z pestek dyni.

Olej rzepakowy ma w Polsce swoją markę i renomę. Ważny jest też aspekt nie tylko jego cech i walorów kulinarnych i prozdrowotnych ale fakt, że jest to produkt krajowy. Jeśli chodzi o produkcję np. oleju słonecznikowego to my właściwie nie istniejemy, bo uprawa słonecznika dopiero w Polsce raczkuje i nie mamy póki co znaczących rynkowo producentów krajowych. Podobnie jest w przypadku oleju sojowego. Oliwa z oliwek to produkcja całkowicie pochodząca z importu, bo oczywiście oliwek się w Polsce nie uprawia – tłumaczy Adam Stępień.

Pokochaj olej rzepakowy

Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju jest organizacją branżową, która skupia przemysł olejarski w Polsce. Reprezentuje 12 instalacji, czyli fabryk, w których produkowany jest olej rzepakowy. Jeśli chodzi o przerób rzepaku w Polsce to członkowie PSPO pokrywają ok. 95 proc. mocy przetwórczych zlokalizowanych w Polsce. Przerób nasion rzepaku z perspektywy PSPO w 2020 roku to ponad 3,2 mln ton.

Firmy zrzeszone w PSPO z uzyskanych z polskich pól nasion rzepaku wytwarzają dwa produkty: olej rzepakowy oraz pasze rzepakowe w postaci śruty lub makuchu. Około pół miliona ton oleju podlega rafinacji, który w tej formie może trafiać na cele spożywcze.

Choć rzepak kwitnie na żółto, to ma czarne nasiona, a z nich tłoczy się olej o niezwykle cennych właściwościach! Bogactwo korzystnych dla naszego zdrowia wartości zapewniają najnowsze odmiany i odpowiednie warunki produkcji – czytamy na stronie internetowej pokochajolejrzepakowy.eu.

Rzepak do jednoroczna roślina uprawiana w strefie klimatu umiarkowanego. W maju, który jest porą rozkwitania rzepaku, mamy okazję podziwiać malownicze żółte krajobrazy. Od początku lat 90. XX w. olej rzepakowy tłoczony jest w Polsce z podwójnie uszlachetnionych nasion rzepaku. Do wyprodukowania 1 litra oleju potrzebujemy ok. 2,5 kg nasion.

Rzepak ma swoją ważną kartę w polskiej historii kulinarnej. Źródła etnograficzne mówią, że zaczęto go uprawiać w gospodarstwach, głównie wielkopolskich, jeszcze w czasach pańszczyźnianych. Później uwłaszczeni chłopi zakładali masowo własne uprawy i przydomowe olejarnie. Olej tłoczony z nasion rzepaku służył im jako omasta w czasie licznych postów – podaje strona Pokochaj olej rzepakowy.

Uprawy rzepaku zajmują około 33 mln hektarów ziemi na świecie. Z nich zbiera się rokrocznie około 70 mln ton nasion. Najbardziej wydajne są uprawy europejskie, na których uprawia się odmianę ozimą: na naszym kontynencie z jednego hektara otrzymujemy średnio ponad 3 tony rzepaku, w Azji – około 1,5.

Kanada jest największym światowym producentem rzepaku (25 proc. światowej produkcji ze średnią produkcją ok. 18-19 mln ton rocznie). Tuż za nią plasuje się Unia Europejska, która w ubiegłym sezonie wyprzedziła nawet Kanadę ze względu na suszę, która zdewastowała tamtejsze zbiory. Po nich plasują się Chiny, Indie, Australia. Według danych GUS, Polska na tle innych krajów UE wypada dość znacząco.

Właściwości oleju rzepakowego Cię zaskoczą!

Olej rzepakowy zaliczany jest do najcenniejszych tłuszczów, przede wszystkim ze względu na wysoki poziom (ok. 90 proc.) wartościowych nienasyconych kwasów tłuszczowych: alfa-linolenowego (omega-3), linolowego (omega-6) oraz oleinowego (omega-9). Ponieważ organizm ludzki nie wytwarza tych kwasów, a są one niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania, powinny być dostarczane z pożywieniem.

Warto wiedzieć, że olej rzepakowy zawiera aż 10 razy więcej omega-3 niż oliwa z oliwek, 13 razy więcej niż olej słonecznikowy i aż 40 razy więcej niż olej z pestek winogron. Kwasy te są tak ważne dla zdrowia, gdyż sprzyjają profilaktyce i leczeniu chorób układu krążenia, zapobieganiu cukrzycy, mają działanie przeciwzapalne, utrzymują dobrą kondycję skóry, a także wpływają na prawidłową pracę mózgu i wzroku – wyjaśnia dyrektor generalny PSPO.

2 łyżki oleju rzepakowego dziennie pokrywają w 100 proc. zapotrzebowanie na kwas alfa-linolenowy z rodziny omega-3. Olej rzepakowy ma również wysoką zawartość witamin E i K. Witamina E jest silnym przeciwutleniaczem i chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Witamina K bierze udział w procesie krzepnięcia krwi i pomaga w utrzymaniu zdrowych kości.

Jak powstaje olej?

W trakcie żniw rozpoczyna się kampania skupowa. Po pozyskaniu rzepaku trafia on do tłoczni, gdzie jest badany pod względem jakości i właściwości. Nasiona muszą spełnić wszelkie standardy dotyczące magazynowania i przetwarzania.

Można powiedzieć, że jest to pierwsza bramka bezpieczeństwa, która determinuje później jakość produktu. Następnie nasiona rzepaku podlegają czyszczeniu, później są rozdrabniane i kondycjonowane czyli podgrzewane, co ułatwia kolejne procesy – tłumaczy Adam Stępień.

Kolejnym procesem jest tłoczenie na prasach, czyli pozyskiwanie oleju poprzez miażdżenie. Później następuje ekstrakcja (nie zawsze ale dotyczy to większości polskich instalacji), czyli wypłukiwanie pozostałości oleju z wytłoka. Warto podkreślić, że każdy olej to olej z pierwszego tłoczenia, nie ma drugiego tłoczenia.

„Jeśli mamy ekstrakcję, dalszymi etapami procesu jest destylacja i odlecytynowanie. Zarówno olej tłoczony jak i pozyskiwany w ramach ekstrakcji poddany zostaje następnie rafinacji prowadzonej w kilku etapach, a której zasadniczym celem jest uzyskanie produktu bezpiecznego, ale jednocześnie stabilnego i o odpowiedniej jakości. Ponieważ w procesie tłoczenia i ekstrakcji są w pewnym sensie niezależne od siebie. Można zakończyć produkcję oleju na tłoczeniu i wtedy podlega on rafinacji bądź nie w zależności od przeznaczenia. Jeżeli mówimy o butelce to olej jest rafinowany dzięki czemu jest on bezpieczny, czysty, nie ma tam żadnych niepożądanych substancji, jak również znacznie dłużej zachowuje on swoją przydatność” – dodaje Adam Stępień.

Produkcja oleju trosce nie tylko o klimat

Coraz więcej mówi się o tym, aby nasze żywienie było optymalne dla zdrowia człowieka i planety. Jednym z elementów tzw. diety planetarnej jest znaczące ograniczenie produktów pochodzenia zwierzęcego na rzecz roślinnych. Produkcja oleju rzepakowego związana jest średnio z dwukrotnie niższą emisją gazów cieplarnianych w porównaniu do produkcji zwierzęcych źródeł tłuszczu.

„Od pola do stołu” oznacza wybór produktów z rolnictwa lokalnego, dzięki czemu przyczyniamy się do poprawy bezpieczeństwa żywnościowego. „Bądźmy lokalnymi patriotami i wybierajmy to, co rośnie u nas” – apelują producenci oleju.

W strefie klimatycznej, w której leży Polska, olej rzepakowy jest lepiej dostosowany do naszych potrzeb. Dieta mieszkańców Basenu Morza Śródziemnego bazuje na rybach i owocach można, które są w niej głównymi źródłami kwasów omega-3. Dla mieszkańców Basenu Morza Bałtyckiego tym źródłem może być regularnie spożywany olej rzepakowy.

Łatwiej jest tą jakością zarządzać lokalnie dlatego my, jako branża, opieramy się przede wszystkim na krajowej produkcji. Rolnicy też czują, że mają pewny zbyt u producenta, który jest lokalnie widoczny. Mamy coraz bardziej świadome społeczeństwo odnośnie wpływu diety na zdrowie i naszą kondycję. Wszelkie zalecenia jednostek badawczych wskazują, że warto i należy zastępować tłuszcze zwierzęce tłuszczami roślinnymi. W ten trend oleje roślinne, a rzepakowy w szczególności, wpisują się doskonale – podsumowuje Adam Stępień.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Polska rzepakiem stoi. Gdzie i jak produkowany jest olej? Który ma najwięcej prozdrowotnych właściwości? - Strefa Biznesu

Wróć na olsztyn.naszemiasto.pl Nasze Miasto